SULAKYURT İLÇESİ
İlçenin 15. yüzyılda Kalecik nahiyesine bağlı bir köy olarak Şeyh Şami tarafından kurulduğu tahmin edilmektedir.
Evliya Çelebi Seyahatnamesinde;
“… Orada ilerde Şeyh Şami köyüne geldik. Bu Çankırı toprağı ile Sivas Eyaleti arasında Keskin içinde; Kalecik nahiyesinde 200 evli mamur ve güzel bir köydür. Ama evleri toprağın içindedir” demiştir.
Evliya Çelebi Şeyh Şami için ise;
“Asıl adı Hamza’dır. Hamzavi tarikatı ondan kalmıştır. Nice kerametleri görülmüştür”. diyerek onu methetmiş, yaptığı camiyi ve türbesini uzun uzun anlatarak konuya şöyle başlamıştır. Bu tekkede akla şu beyit geldi:
“Hazreti Şeyh Şami’yi gelüp ziyaret eyledik;
Çok şükür Hakka yine hüsn’i ibadet eyledik .”
İlçenin Şeyh Şami ismi kuruluşundan 1940 yılına kadar sürmüş olup, 1940 yılına Konur ismini alarak Bucak Merkezi haline gelmiştir. 1956 yılında bir Belediye kurulmuş ve 1960 yılında SULAKYURT adıyla Ankara iline bağlı ilçe merkezi olmuştur.
3578 sayılı yasa ile 1989 yılından itibaren Ankara ilinden ayrılarak Kırıkkale iline bağlanmıştır.
Şeyh Şamii Cami ve Türbesi
Sulakyurt ilçesi merkezde yer alan camii, ilçenin kurucusu olan Şeyh Şamî tarafından 15.yy da yaptırılmıştır. Evliya Çelebi, Şeyh Şamî’den Seyahatnamesi’nde kısaca söz ederek asıl adının Hamza olduğunu, Bayrami tarikatına bağlı olduğunu ve kerametlerine değinmiştir. Cami dikdörtgen planlı olup duvarlar beyaz boyalıdır. Üzeri kırma çatı ve kiremitle kaplıdır. Çatının oturduğu ayaklar ahşaptır. Caminin tek şerefeli minaresi kesme taşlarla yapılmış olup orijinal özelliklerini korumaktadır. Türbe ise taş malzemeden yapılmıştır ve cami içerisinde yer almaktadır. Kareye yakın dikdörtgen planlıdır.
Yeşilyazı Camii ve Türbesi
Cami kare planlı olup, dış duvarlar kesme taşlarla örülmüştür ve zaman zaman onarım geçirmiştir. Doğuda yer alan camii kapısı üzerinde Osmanlıca bir kitabe vardır. Kitabenin açıklaması: Allah-u Teâlâ buyurdu: “ Yeryüzünde Allahın mescitlerine ancak Allah’a ve ahiret gününe inananlar iman ederler. Sure: ( Tövbe Suresi ) Peygamber Aleyhüsselam buyurdu; Dünyada Allah için Mescit inşa eden Allah – u Teâlâ cennette mislini bina eder. ( Hadis-i Şerif ) Bu mübarek mescidi salihlerin mürşidi Şeyh Carullah İbn-i Şeyh Şamii bina etti sene 938 M.S. 1518.” yazmaktadır.
Kalekışla Köyü Kalesi
Kırıkkale ili, Sulakyurt ilçesi, Kalekışla Köyü’nün hemen yanındaki yüksek tepeye Kale denilmektedir. Sur kalıntıları toprak seviyesine dek inmiş durumdadır. Horasan harcı ile örülmüş duvar oldukça kalın bir biçimdedir. Su yolundan da bahsedilmekte olup, ancak bunların bugün toprak altında kaldığı sanılmaktadır. M.Ö. I. bine tarihlendirilebilir.
Gavurevi Ören Yeri
Kırıkkale ili, Sulakyurt ilçesine bağlı, tahminen 5 km. uzaklıkta bulunan derin bir vadinin yamacında yer almaktadır. Karaboğaz adıyla anılan mevkidedir ve yapı izleri halen canlılığını korumaktadır. Roma Dönemine tarihlenmektedir.
Kaya Sığınakları
Kırıkkale ili, Sulakyurt ilçesi, Hamzalı beldesi ile Mahmutlar köyü arasında, Hamzalı’nın 2 km. doğusunda, Kızılırmak’ın kenarında yer almaktadır. Kaya sığınağı, dik bir kireç taşı kaya blokunun ortasında, yerden yaklaşık 5 m. yükseklikte yer almaktadır. Eş boyutlarda, yamuk formlu iki açıklık ile geçiş sağlanan kaya sığınağının içinde kayadan oyulmuş bir seki yer almaktadır. İçinde herhangi bir bezeme unsuru yer almamakta, Mimari çağı Bizans Dönemi’ne tarihlenmektedir.
İn Mağarası
Kırıkkale ili, Sulakyurt ilçesine bağlı olan Kalekışla köyü sınırları içerisindedir. Mağara, büyük bir kayaya üç katlı olarak oyulmuştur. Güney cepheden giriş kapısı ve pencereleri vardır. Birinci kat girişinin hemen sağında bir sunak bulunmaktadır. İkinci kata soldan, üçüncü kata sağdan taşa oyulmuş merdivenlerle çıkılmaktadır.